ηθική βλάβη

(Νομ.). Η βλάβη που δημιουργείται με τη διατάραξη του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου από τον σωματικό και ψυχικό πόνο. Το δίκαιο καλύπτει την η.β. και προβλέπει τη χρηματική ικανοποίησή της υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα (βασικό άρθρο 932), όταν υπάρχει αδικοπραξία, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, ο παθών μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο να του επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση για την τυχόν η.β. που υπέστη από το αδίκημα. Η χρηματική ικανοποίηση για την η.β. χαρακτηρίζεται από τον νόμο εύλογη και το ύψος της υπολογίζεται σύμφωνα με την κρίση του δικαστή. Κατά τη νομολογία λαμβάνονται υπόψη οι συνθήκες του αδικήματος, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση των μερών κατά περίπτωση, η έκταση και το είδος της βλάβης κλπ. Ως περιπτώσεις η.β. στο ίδιο άρθρο προβλέπονται ενδεικτικά: η προσβολή της υγείας, της τιμής, της άγνοιας ή η στέρηση της ελευθερίας. Ειδικά για την περίπτωση θανάτωσης προσώπου, προβλέπεται χρηματική ικανοποίηση για την οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα είδος η.β. Άλλη ειδική περίπτωση είναι η προσβολή του δικαιώματος της προσωπικότητας (Αστικός Κώδικας, άρθρο 57) και του δικαιώματος του ονόματος (βλ. λ. όνομα – άρθρο 58 Α.Κ.), όπου το δικαστήριο έπειτα από αίτηση του προσβεβλημένου μπορεί με απόφασή του, λαμβάνοντας υπόψη το είδος της προσβολής, να καταδικάσει τον υπαίτιο σε ικανοποίηση του παθόντα. Στη περίπτωση αυτή, η ικανοποίηση είναι πολύ ευρύτερη και συνίσταται: στην καταβολή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα, με το οποίο θα αίρεται η κακή εντύπωση που δημιουργήθηκε εξαιτίας της προσβολής, ή και σε οτιδήποτε άλλο ενδείκνυται από τις περιστάσεις, όπως για παράδειγμα δημόσια συγγνώμη, ανάκληση της προσβολής πράξης κλπ. Εξαρτάται πάντα από την περίπτωση αν η αποκατάσταση της η.β. θα γίνει με ένα ή περισσότερα από τα προβλεπόμενα μέτρα. Οι αξιώσεις του προσώπου για την η.β. που υπέστη κατά οποιονδήποτε τρόπο δημιουργούν ενοχική αξίωση του προσβεβλημένου η οποία μπορεί να ζητηθεί από τα αστικά δικαστήρια ή από τα ποινικά με τη διαδικασία της πολιτικής αγωγής ενώπιόν τους όταν προέρχονται από ποινικό αδίκημα. Η αξίωση αυτή είναι προσωποπαγής, γι’ αυτό ούτε εκχωρείται ούτε κληρονομείται, εκτός αν έχει αναγνωριστεί με σύμβαση ή έχει εγερθεί η σχετική αγωγή. Έχει γίνει δεκτό ότι η.β. μπορούν να υποστούν τα άτομα τα οποία έχουν συνείδηση της προσβολής ή της ψυχικής οδύνης, για παράδειγμα, στη θανάτωση ενός προσώπου θεωρείται ότι έχουν υποστεί ψυχική οδύνη τα μέλη της οικογένειάς του, ανάλογα με τη στενότητα του δεσμού τους και την ψυχική ωριμότητα του καθενός. Ένα βρέφος και ένα διανοητικά ανάπηρο άτομο έχουν υποστεί μικρότερη ψυχική οδύνη ή και καθόλου. Τα νομικά πρόσωπα μπορούν να υποστούν η.β., αν υπάρχει εναντίον τους αδίκημα που αφορά το κύρος ή τους επιδιωκόμενους σκοπούς τους, όπως είναι για παράδειγμα η εμπορική πίστη μιας εταιρείας ή η ιδεολογική ακτινοβολία ενός σωματείου.